25 mei 2023 16:37 Aangepast 25 mei 2023 19:00

Wat is de Eerlijke Bankwijzer precies?

Onder die naam liet een groep maatschappelijke organisaties als Amnesty, Milieudefensie en Oxfam Novib voor de negentiende keer sinds 2009 een onderzoek doen naar het duurzaamheidsbeleid van Nederlandse banken. Vanochtend publiceerde Eerlijke Bankwijzer het meest recente onderzoek.

Daaruit bleek dat de drie Nederlandse grootbanken ING, Rabobank en ABN Amro slecht scoren. ING is hekkensluiter, met onvoldoendes op vijf van de zeven onderzochte thema's. Triodos Bank en de Volksbank, de moeder van ASN Bank, scoren het beste. Dat is in lijn met eerdere uitkomsten.

Stappen klanten nu massaal over naar een duurzame bank?

Dat is moeilijk te zeggen. Het is ontegenzeggelijk zo dat duurzaamheid de afgelopen jaren een belangrijker maatschappelijk thema is geworden. De coronapandemie en de zorgen rond de (fossiele) energievoorziening hebben de discussie rond duurzaamheid aangewakkerd.

Dat is onder meer terug te zien door pressiegroepen die protesteren tijdens en rond aandeelhoudersvergaderingen. Dat kan dus wellicht ook leiden tot meer overstappers naar banken die goed scoren in het duurzaamheidsonderzoek.

En, is dat ook zo?

Concrete cijfers daarover zijn moeilijk te achterhalen. In het algemeen staat Nederland bekend als een land waar bankklanten zeer honkvast zijn. Veruit de meeste klanten zitten bij de drie grootbanken, en stappen niet zo makkelijk over. Volgens de Betaalvereniging Nederland stapten er vorig jaar zo'n 45.000 klanten over naar een andere bank, gebaseerd op de gebruikers van de overstapservice van die organisatie.

Dat aantal is afgelopen jaren redelijk stabiel, als je een piek als gevolg van een gestopte bank in 2018 uit de cijfers filtert. Ondanks de groeiende belangstelling voor duurzaamheid in de afgelopen jaren is er eerder sprake van een lichte daling van de overstappers, dan een stijging. Bovendien is het aantal overstappers van 45.000 bescheiden, op een totaal van 8,1 miljoen particuliere huishoudens en zo'n 24 miljoen betaalrekeningen in Nederland.

Allemaal overstappers wegens duurzaamheid?

Nee. Van die overstappers is niet bekend wat de redenen zijn om van bank te wisselen. Dat kan de keuze voor een meer duurzame bank zijn, maar bijvoorbeeld ook de keuze voor een hogere spaarrente of een conflict tussen bank en rekeninghouder.

Wat zien de 'duurzame banken' zelf?

Triodos Bank zegt in zijn jaarverslag dat 'de gestegen belangstelling van de samenleving voor duurzaamheid' zorgt voor een 'blijvend sterke vraag naar bankproducten die direct echte veranderingen financieren'. De 'gemeenschap van loyale klanten' bleef daardoor vorig jaar bijna stabiel op 744.000.

Afgelopen jaren was er sprake van een flinke stijging, laat woordvoerder Marcel Proos weten. "Vooral na de bankencrisis van 2008 hebben wij veel klanten gewonnen." Tussen 2013 en 2021 groeide het aantal klanten van 470.000 naar 747.000.

Volgens Proos zijn veel nieuwe klanten overstappers, dus klanten die bij een andere bank vertrekken. "We hebben veel aandacht besteed om dit gebruiksvriendelijk laten te lopen. De duurzame missie van Triodos wordt door een overgrote meerderheid van onze klanten genoemd als reden om een rekening te openen."

En hoe zit het met ASN Bank?

ASN Bank heeft het meest duurzame imago van de dochterbedrijven van de Volksbank, die eveneens hoog scoort in het onderzoek van de Eerlijke Bankwijzer. Volgens woordvoerster Monique Messelink heeft ook ASN het klantenbestand de afgelopen jaren flink kunnen uitbreiden als gevolg van de gestegen belangstelling voor duurzaamheid. Het aantal klanten steeg van 670.000 in 2018 tot bijna 800.000 in 2022.

Vorig jaar was sprake van een lichte terugval, tekent zij wel aan. "Toen zagen wij netto een daling, maar dat was een a-typisch jaar. Omdat mensen geen gratis spaarrekening meer konden aanhouden, vertrokken sommige klanten. De jaren daarvoor was dus sprake van een stijgende trend."

Speelt de Eerlijke Bankwijzer daarbij ook een rol?

Volgens Messelink van ASN is er geen direct verband met de publicatie van de Eerlijke Bankwijzer. "Dan zou je rond de publicatie een piek moeten zien, en dat is niet zo. Maar uit ons eigen onderzoek naar klanten en potentiële klanten blijkt wel dat veel van hen de bankwijzer kennen, en dat de bewustwording als gevolg daarvan vaak een rol speelt bij de overstap. Dat zeggen klanten zelf, en zien we bijvoorbeeld ook op sociale media."

Volgens de woordvoerster blijkt uit dat klantenonderzoek dat de Eerlijke Bankwijzer geen doorslaggevende factor is. "Mensen hebben meestal meerdere momenten nodig om van bank over te stappen. Het is vaak een optelsom. Zo zagen wij dat de discussie rond de topsalarissen bij ING enkele jaren geleden voor mensen een moment was om 'nu echt' over te stappen. Ook laten wij ons nu duidelijker zien, bijvoorbeeld sinds 2017 met televisiereclames. Dat geeft mensen ook een extra zetje, en zie je terug in de groeicijfers."

En ziet hekkensluiter ING klanten vertrekken?

ING, dat zich overigens niet in het onderzoek herkent, scoorde in het meest recente onderzoek van de Eerlijke Bankwijzer het slechtste. Woordvoerder Daan Wentholt zegt dat de bank geen signalen heeft dat klanten ING verlaten door de publicatie. "Van klanten die hun rekening opzeggen, horen we ook niet altijd wat de reden is om ING te verlaten en welke bank ze daarvoor in de plaats kiezen."

"Het aantal klanten van het type waar wij ons op richten, de zogenaamde primaire klanten met twee of meer producten bij ING, heeft de afgelopen jaren steevast een stijgende lijn laten zien, ook in Nederland", benadrukt hij.